تحلیل ریخت شناسی رمان‌عامه پسند

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، دانشگاه اصفهان

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان

3 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان

چکیده

روایت­شناسی به عنوان رویکردی نوین در متن­شناسی با آرای ساختارگرایان پیوند اساسی یافته است. ولادیمیر پراپ، فولکلورشناس روسی، نخستین کسی است که با مطالعۀ ساختارگرایانه بر روی قصه‌های پریان روسی، روایت‌شناسی نوین را پایه­گذاری کرد. او دریافت قصه‌های عامیانه با وجود تنوعی که در روایت دارند، از نظر انواع قهرمانان و عملکردها به هفت نوع شخصیت و سی و یک عملکرد که همواره با توالی یکسان از پی هم‌می‌آیند، محدود می‌شوند. دستاوردهای او در این پژوهش، آغازگر مسیری نو برای روایت­شناسان پس از او شد. در این نوشته با توجه به ساختار ساده و قصه‌گون رمان‌های عامه پسند - به عنوان نمونه-  چهار رمان پریچهر، یاسمین، یلدا و گندم مرتضی مؤدب­پور را که از رمان‌های پرفروش در گونۀ عامه‌پسند هستند، برای بررسی قابلیت آنها با نظریۀ ریخت‌شناسی پراپ برگزیدیم. نتایج به‌دست‌آمده با مطالعات پراپ همخوانی دارد. تعداد شخصیت‌ها و عملکرد آنها محدود است و بر اساس توالی یکسانی از پی یکدیگر می‌آیند. در حقیقت رمان‌های عامه‌پسند- با وجود ناهمگونی‌ها و محدودیت‌هایی که در تطبیق با الگوی پراپ دارند- دارای قابلیت تطبیق ریخت­شناسانه هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Narratology of Popular Novels

نویسنده [English]

  • null null 3
چکیده [English]

Narratology as a new approach in the contextology has linked to the Formalists theories. Vladimir Propp, Russian Folklorist, is the first person who introduced modern narratology ̦ by studying the Russian vulgar stories in a structuralistic approach. He understood that vulgar stories within a wide variety of narrations were limited to seven kinds of characters or heroes and thirty one functions that follow always after each other in a same progression regularly. His achievements in this research were a new way for narrators that will come after him. In this article, due to the simple structure of the general and folklore stories, four stories "Parichehr", "Yasamin", "Yalda" and "Gandom" by Moaddabpour Poor which are the prominent and bestseller novels in the markets of general and popular books have been chosen as the samples of this study to investigate and compare their abilities with Prop's morphology theory. The final results are similar to Prop' study. It shows that the number of their characters and actions are limited and they come in a similar succession after each other regularly. Indeed, the popular novels along with their heterogeneities and limitations within Prop's Theory have morphological compatible structure. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Narratology
  • morphology
  • Prop
  • Popular Novel
  • Morteza Moaddabpour
اخوت، احمد (1371). دستور زبان داستان. اصفهان: فردا.
استوری، جان (1383). «داستان­های عامه­پسند». ارغنون. ترجمۀ حسین پاینده. شمارۀ 25، ص 2.
اسکولز، رابرت (1379). درآمدی بر ساختارگرایـی در ادبیـات. ترجمـۀ فـرزانه طاهری. تهران: نشر آگاه.
پراپ، ولادیمیر (1368). ریخت­شناسی قصه­های پریان. ترجمۀ فریدون بدره­ای. تهران: توس.
جوادی یگانه، محمدرضا؛ ارحامی، آسیه (1390). کیفیت خوانش رمان­های عاشقانۀ عامه­پسند توسط زنان. زن در فرهنگ و هنر. دورۀ دوم، شمارۀ 4، ص 8.
دنیای اقتصاد (1385). رمان­های پرفروش ایرانی در 14 سال گذشته. 4 شهریور 1390.
ذوالفقاری، حسن (بهار و تابستان 1389). «ریخت­شناسی افسانۀ عاشقانۀ گلبکاولی». فنون ادبی دانشگاه اصفهان. شماره 1، سال 2، پیاپی 2، صص 62- 49.
سبزیان، سعید ( 18 تیر 1390). رمان­های عامه­پسند و ضدیت با ادبیات. فرهیختگان.
سرامی، قدمعلی (1386). از رنگ گل تا رنج خار: شکل­شناسی داستان­های شاهنامه. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
شمیسا، سروش (1383). نقد ادبی. تهران: فردوس. چاپ چهارم.
صالحی­نیا، مریم (1388). «کلیاتی دربارۀ روایت­شناسی ساخت­گرا». فصلنامۀ هنر. شمارۀ 81، صص 21-19.
صفایی، علی؛ مظفری، کبری (1388). «بررسی توصیفی، تحلیلی و انتقادی رمان­های عامه­پسند ایرانی». ادب پژوهی. شمارۀ 10، ص 134.
علی­احمدی، امید (1386). مصرف ادبیات داستانی ایرانیان. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
فرهنگی، علی­اکبر؛ میرفخرایی، تژا (1384). «تصویر زن در رمان­های عامه­پسند ایرانی». فصلنامۀ تخصصی جامعه­شناسی. سال اول، شمارۀ 1.
کیان­پور، مسعود؛ نجفی، زهره؛ کاظمی، مینا (1392). «بررسی میزان و علل گرایش به رمان عامه­پسند (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه اصفهان)». پژوهش ادبیات معاصر جهان. دورۀ 17، شمارۀ 2، صص 165- 145.
مارتین، والاس (1382). نظریه­های روایت. ترجمۀ محمد شهبا. تهران: هرمس.
مؤدب­پور، مرتضی (1384 الف). پریچهر.تهران: نسل نواندیش. چاپ بیستم.
ـــــــــــ (1384 ب). یاسمین. تهران: شادان. چاپ هجدهم.
ــــــــــ (1384 ج). یلدا. تهران: شادان. چاپ سیزدهم.
ـــــــــــ (1385). گندم. تهران: علم. چاپ یازدهم.
میرصادقی، جمال (1382). ادبیات داستانی. تهران: علمی. چاپ چهارم.
ـــــــــــ (1387). راهنمای داستان­نویسی. تهران: سخن.