بررسی و مقایسۀ رمان‌های شازده احتجاب هوشنگ گلشیـری و نام‌ها و سایه‌های محمدرحیم اخوت براساس نظریۀ جفری لیچ

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری دانشگاه ایلام

چکیده

روش تحلیلی  که جفری لیچ برای بررسی زبان یک متن در پیش می­گیرد، در حقیقت یک روش زبان­شناختی است. او معتقد است که اثر در درون خود ویژگی­های برجسته­ای دارد که شاعر یا نویسنده آنها را گزینش کرده و همین نظام سبب تمایز آثار مختلف با یکدیگر می­گردد. لیچ در تقسیم‌بندی خـود، فراهنجـارهـا را بـه دو نـوع زبانی و معنایی دسته­بندی کرده که گونۀ‌ زبانی آن شامل هنجارگریزی‌های واژگانی، دستوری، نوشتاری، گویشی، سبکی و زمانی است. در این پژوهش، با استفاده از نظریۀ لیچ و وارد کردن شاخص­های ادبیت مکتب فرمالیسم، دو رمان فارسی با فاصلۀ زمانی چهل ساله بررسی شده ­است تا ویژگی­های ادبی آنها استخراج شود. ویژگی­های این آثار در حیطه­هایی همچون میزان حرکت در معیارهای ادبیت متن، واژگان خارج از زبان معیار مانند به­کارگیری واژگان قدیمی، واژگان بومی و خلق واژگان جدید بررسی شده است. حاصل مطالعات نشان می­دهد که در رمان شازده احتجاب، هوشنگ گلشیری بیشتر به دشوارنویسی روی آورده، در حالی که اخوت در رمان نام­ها و سایه­ها به روان­نویسی گرایش داشته است. در حیطۀ واژگانی در دو نسل، نویسندگان اغلب به واژگان زبان معیار وفادار مانده­اند. در زمینۀ خلق واژگان جدید تفاوتی در دو نسل دیده نمی­شود. از نظر مقایسه بین دو نسل می­توان گفت که نسل دوم (دهه80)  نسبت به نسل اول (دهه40)، نقض قواعد هنجاری را به شیوۀ متعادل­تری دنبال می­کند، تا کمتر در جهت دشوارسازی زبانی باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation and Comparison of Shazdeh Ehtejab Novels by Hushang Golshiri and the Names and Shadows of Mohammad Rahim Okhovat based on the Theory of Jeffrey Leech

چکیده [English]

The analytical method that Jeffrey Leech is used to study the language of a text is, in fact, a linguistic method. He believes that a work within itself has prominent features that its poet or its writer/author chosen them, and this system makes it possible to differentiate between different works. In his classification, Lich categorizes paranormas into two types of linguistic and semantic language, as its linguistic types includes diviations of words, grammar, dialect, style, and time. In this research, by the use of the Leech theory and the inclusion of formalism school literacy aspects/features, two Persian novels with a time interval of 40 years have been investigated in order to extract their literary qualities. The characteristics of these works have been examined in areas such as the moving within the literacy criteria of a text, non-standard vocabularies such as the use of past or long-stading vocabularies, native vocabularies, and the creation of new vocabularies. The results of the studies show that the writing style of Houshang Golshiri turned into difficult writing in Shazdeh Ejjab novel, while Okhovat tended to simple writing in the novels of the names and shadows. In terms of lexical language in these two generations, writers often remain loyal to the source language vocabulary. There is no difference in the creation of new vocabulary in these two generations these generations. In terms of comparison between these generations, it can be said that the second generation (80s) than the first generation (40s) violates the normative rules in a more balanced way to lessen the difficulty of linguistics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Deviation
  • novel
  • Shazdeh Ehtejab
  • Names and Shadows
  • Jeffrey Leech
احمدی، بابک (1375). ساختار و تأویل متن. چاپ سوم. تهران: نشر مرکز.
اخوت، محمدرحیم (1382). نام­ها و سایه­ها. تهران: آگه.
ایگلتون، تری (1380). پیش­درآمدی بر نظریۀ ادبی. تهران: نشر مرکز.
بهنام، مینا (1394). «رهیافتی تطبیقی بر کاربرد زبان در دو مکتب رئالیسم و سور رئالیسم از رهگذر بررسی رمان سو و شون و بوف کور». فصلنامه زبان­پژوهی دانشگاه الزهرا (س). سال هفتم، شماره 16.
سجودی، فرزان (1373). «درآمدی بر نشانه­شناسی». فصلنامه سینمایی فارابی. شماره 30.
ـــــــــــ (1377). «هنجارگریزی در شعر سهراب سپهری». کیهان فرهنگی. سال 15، تهران، شماره 42.
صفوی، کوروش (1383). از زبان­شناسی به ادبیات. تهران: سوره مهر.
گلریز، صالح (1383). نقد و بررسی آثار هوشنگ گلشیری از دیدگاه مکاتب فرمالیسم و ساختگرایی. طرح پژوهشی دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده ادبیات و زبان­های خارجی.
گلشیری، هوشنگ (1370). شازده احتجاب. چاپ نهم. تهران: نیلوفر.
ـــــــــــ (1389). «قاعده­کاهی در نثر گلشیری». پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. زبان شناخت. سال اول، شماره 1.
مدرسی، فاطمه (زمستان 1388). «فرایند فراهنجاری واژگانی، در اشعار شفیعی کدکنی». فصلنامه زبان و ادبیات پارسی. شماره 42.
مدرسی، یحیی (1368). درآمدی بر جامعه­شناسی زبان. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
 Leech, G. N. (1969). A Linguistic Guide to English Poetry. London: Longman.